Zarządzanie
wrzesień 2023
Prowadzenie biznesu wymaga strategicznego myślenia i żelaznej dyscypliny. Nasza rzeczywistość charakteryzuje się coraz szybszymi i nieprzewidywalnymi zmianami, różnymi zakłóceniami zewnętrznymi, wpływającymi na realizację planów oraz ciągłym pojawianiem się nowych możliwości w każdej dziedzinie. Coraz szybsze i nieprzewidywalne zmiany otoczenia oraz stale pojawiające się nowe możliwości w każdej dziedzinie powodują, że coraz trudniej wypracować długoterminową strategię działania. A bez strategii i jasno określonych celów, nie sposób funkcjonować. Biznes staje się niezdolny do efektywnego działania. Jednym z elementów budowania strategii, często jednak traktowanym pobieżnie, jest wykorzystanie energii w prowadzonym biznesie. Trudno sobie dziś wyobrazić funkcjonowanie bez dostępu do energii. Najlepiej, jeśli jest ona dostępna pod postacią różnych nośników – ponieważ elastyczność wyboru to również możliwość optymalnego wykorzystania.
Strategia i plany rozwoju firmy zakładają w większości przypadków, że dostęp do energii jest zagwarantowany. Jedyne, co może się zmienić, to cena. Jednak ostatnie lata pokazały, że nawet w tym obszarze, mogą pojawić się niespodzianki przerastające najbardziej pesymistyczne prognozy.
Zmienny rynek energii, pojawiające się problemy z dostępnością wybranych nośników oraz niestabilne ceny wymuszają spojrzenie na rozwój firmy z kolejnej, nowej dla wielu, perspektywy. Kolejny raz biznes zaczyna korzystać z doświadczeń wywodzących się z wojskowych rozwiązań. Powstały w Armii Amerykańskiej, po zakończeniu Zimnej Wojny, akronim VUCA pojawia się coraz częściej w odniesieniu do biznesu.
W 1987 roku, w odniesieniu do teorii przywództwa Warrena Bennisa i Burta Nanusa, uczelnia wojskowa United States Army wprowadziła koncepcję VUCA, aby dokładnie opisać świat po zimnej wojnie. Jest to świat niestabilny, niepewny, złożony i niejednoznaczny. Termin VUCA pierwotnie opisywał żołnierzy, którzy co prawda mają wyznaczone cele, ale z powodu szybkich i złożonych zmian w otoczeniu nie mogą planować swoich działań w sposób długoterminowy. Taka niepewność i niezdolność do przewidywania wymaga stałego obserwowania, analizowania i szybkiego reagowania na odnotowane zmienne.
Zastosowanie teorii VUCA nie ogranicza się jednak tylko do armii. Niezależnie od skali i branży prowadzonego biznesu, coraz więcej zmiennych i nieprzewidywalnych czynników ma wpływ na działalność firm. Jak prosto wyjaśnić, na czym polega VUCA? Zacznijmy od podstawowego tłumaczenia. Najlepiej zaczynając od podstaw:
w znanym świecie zachodzą szybkie zmiany, mają często niezwiązany ze sobą, chaotyczny przebieg. Z uwagi na wiele ośrodków, mnogość zmian i różne czynniki, które je wywołują, nie sposób doszukać się wyraźnie widocznych trendów. W zasadzie trudno dziś mówić o sprawdzonych rozwiązaniach w biznesie. To sprawia, że „sprawdzone” rozwiązania w biznesie przestają być aktualne.
wynika z wyżej opisanej zmienności, prowadząc do nieprzewidywalnych zdarzeń, nieoczekiwanych sytuacji oraz dezaktualizacji informacji, powoduje nieprzewidywalność, nieoczekiwane sytuacje, niestabilność dotychczas wykorzystywanych reguł i planów. Skoro sprawdzone wcześniej rozwiązania przestają być aktualne, konieczne jest szukanie nowych rozwiązań na pojawiające się nowe sytuacje. Jednak z powodu braku podobnych doświadczeń, trudno przewidzieć efekty. Niestety trzymanie się wcześniej sprawdzonych rozwiązań też nie jest dobrym wyjściem.
znacząca, rosnąca w zawrotnym tempie ilość dostępnych danych i informacji, nakładający się wpływ czynników zewnętrznych, i trudności w identyfikacji łańcucha przyczynowo skutkowego, praktycznie uniemożliwiają skuteczną analizę wszystkich dostępnych informacji. Nie ma również możliwości jednoznacznej oceny, która z dostępnych danych będzie miała w przyszłości znaczący wpływ na realizację celów biznesowych.
jest ściśle powiązana z trzema powyższymi elementami świata VUCA. Niejasne sytuacje, niepewna interpretacja sygnałów, mnogość znaczeń i wpływów, brak doświadczeń w danym obszarze wymagają zwinnego podejścia do zarządzania. Utrudnieniem jest również to, że może pojawić się (przynajmniej pozornie) wiele równorzędnych rozwiązań w danej sytuacji. Dostępne dane często nie wskazują na to, które rozwiązanie jest najkorzystniejsze. W momencie podejmowania decyzji wybieramy spośród wielu pozornie równie korzystnych rozwiązań. Dopiero po ich wdrożeniu można ocenić konsekwencje.
W obecnej rzeczywistości strategie firm zakładają stały dostęp do energii, ale zmienność cen i zakłócenia w dystrybucji mogą zakłócić te plany. Trudno sobie dziś wyobrazić funkcjonowanie bez dostępu do energii. Najlepiej, jeśli jest ona dostępna pod postacią różnych nośników – w końcu możliwość wyboru to również możliwość optymalnego wykorzystania. Podstawę bezpieczeństwa może stanowić dywersyfikacja źródeł i nośników energii. Wówczas jedyne, co może się zmienić, to cena. Ostatnie lata pokazały, że tu również niespodzianki mogą przerosnąć najbardziej pesymistyczne prognozy. Zaczynamy mówić o znaczeniu bezpieczeństwa energetycznego, w kontekście zapewnienia ciągłości działania, na co również mają wpływ możliwości jej zakupu (również pod względem finansowym). Dlatego coraz istotniejszym elementem planowania biznesu staje się efektywne wykorzystanie energii. Planując strategię dotyczącą efektywnego korzystanie z energii uwzględnić warto teorię VUCA. Mając ją na uwadze, należy uwzględnić jej składowe, również w odniesieniu do zarządzania energią:
dynamicznie zmienne ceny i dostępność nośników energii, zmienne czynniki estymacji cen i dostępności nośników energii, zmienne zapotrzebowanie na energię, zmienną jakość nośników energii.
ryzyko naruszenia ciągłości działania z powodu niepewnej dostępności energii, ich cen i jakości oraz niepewność czynników kształtujących rynek energii.
multipleks sił i wpływów kreujących rynek energii, mnogość informacji, zmiennych i wpływów do potencjalnej analizy, problem z selekcją istotnych i wiarygodnych danych.
mnogość znaczeń, znaczenia sprzeczne lub pozornie sprzeczne, ryzyko błędnej interpretacji, zaburzenia ciągów przyczynowo skutkowych, różne wyniki związane z zastosowaniem podobnych rozwiązań technicznych, zależne od lokalizacji i sposobu użytkowania.
Jak to w biznesie bywa, ryzyka w zidentyfikowanych obszarach kryją się, niosąc ze sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia. Powyższe informacje mogą w pierwszej chwili wywołać niepokój, jednak warto na akronim VUCA spojrzeć inaczej. Rafał Judek w swojej książce „VUCA. Problem czy wyzwanie? Strategia sukcesu liderów.” pokazuje inne spojrzenie:
Przedstawiona powyższa interpretacja, która w zamyśle autora odnosi się do rozwiązywania strategicznych problemów, ma również świetne przełożenie na zarządzanie energią w firmie. Rozwinięcie kolejnych elementów akronimu VUCA w odniesieniu do strategii związanej z korzystaniem z energii i budowaniem efektywnego energetycznie zarządzania energią w tym obszarze, aktualnie staje się coraz ważniejszym elementem prowadzenia biznesu, zapewniającym stabilny rozwój w zmiennym świecie.
