W wymaganiach prawnych dotyczących zagadnień efektywności energetycznej przedsiębiorcy znajda zarówno obowiązki które należy spełnić, jak i korzystne dla biznesu możliwości, które jednak wymagają ustalonego podejścia i odpowiedniego przygotowania. Analiza wymagań prawnych to temat na osobne rozważania, jednak warto pamiętać, że podejście ograniczające się do podpisania umowy z dostawcą i dystrybutorem energii nie wyczerpuje tematu. Wymagania powiązane z efektywnością energetyczną znajdziemy między innymi, poza Ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, również w Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane w zakresie stanu technicznego i sprawności instalacji i urządzeń, w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska w zakresie wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska i sprawozdawczości środowiskowej.
Przykładem wymagania prawnego, które nakłada obowiązki, ale również daje możliwości rozwoju jest Ustawa z dnia 20 maja 2016 o efektywności energetycznej. Skupiając się na wymaganiach dotyczących przedsiębiorców nie będących przedsiębiorcami energetycznymi, z jednej strony przepis ten wprowadza wymagania dotyczące wykonywania audytów energetycznych, zachęca do wdrażania systemu zarządzania energią. Z drugiej strony wprowadza system białych certyfikatów, będący finansową zachętą do planowania i wprowadzania rozwiązań poprawiających efektywność energetyczną.
Powyższe przykłady nie wyczerpują tematu wymagań prawnych w zakresie efektywności energetycznej i korzystania z energii, pokazują jedynie konieczność wprowadzenia takich rozwiązań, które pozwolą dostosować firmę do zmieniających się wymagań i wykorzystać pojawiające się możliwości.
Dlaczego nie wykorzystujemy 100% energii? Nie ma idealnych urządzeń i sposobów przesyłania energii. Każde urządzenie, sieć przesyłowa, sposób przetwarzania energii ma określoną sprawność.
Częściowo należy się pogodzić z tym, że straty energii są wpisane w specyfikę działania urządzeń i sieci przesyłowych. Jednak podejmowanie działań ukierunkowanych na systematyczne zmniejszanie tych strat powoduje, że można kupować mniej energii i ponosić mniejsze koszty. Ważne jednak, by zaplanowane działania przynosiły zarówno efekty energetyczne jak i ekonomiczne.
Dlatego wprowadzanie spontanicznych rozwiązań, nie popartych rzetelną analizą techniczną i finansową, często prowadzi do rozczarowań i niechęci odnośnie podejmowania kolejnych prób oszczędzania energii.
Efektywne zarządzanie korzystaniem z energii oraz planowanie zmian które przyniosą korzyści musi być powiązane z planowaniem i realizacją procesów związanych z działalnością biznesową. Nie ma jednej złotej recepty na perfekcyjne zarządzania energią w firmie. Jednak kilka kwestii które warto zawsze mieć na uwadze i wykorzystywać w codziennym podejmowaniu decyzji:
Wiąże się to z planowaniem działań w oparciu o uzyskiwane wyniki i poznane możliwości, a nie tylko bieżącym korzystaniem z dostępnych źródeł energii. W planowaniu działań warto skorzystać z audytów energetycznych oraz rozważyć wdrożenie systemu zarządzania energią.
Audyty energetyczne są wsparciem dla tych, którzy chcą sprawdzić możliwości poprawy efektywności energetycznej w firmie. Zgodnie z Ustawą z dnia 20 maja 2016 o efektywności energetycznej każde przedsiębiorstwo nie będące mikro, małym ani średnim ma obowiązek raz na 4 lata wykonać audyt energetyczny. Pozostałe rodzaje przedsiębiorstw też są zachęcane do korzystania, w miarę potrzeb i możliwości, do wykorzystania audytu energetycznego jako wsparcia do planowania inwestycji. Jednak w dalszym ciągu wiele jest form, które obowiązek ten traktują wyłącznie jako konieczność spełnienia wymagania prawnego, nie szukając w nim możliwości rozwoju.
Wykonanie audytu energetycznego, który będzie użyteczny dla firmy wymaga świadomego przygotowania się do jego realizacji i czynnej współpracy z audytorami energetycznymi. Pomocne w tym będą normy PN-EN 16247 opisujące w 5 częściach podstawowe zasady zaplanowania audytu, ustalanie zakresu i metodologii wykonania oraz prezentowania danych. Poszczególne części odnoszą się do zagadnień związanych z budynkami, procesami technologicznymi, transportem oraz kompetencjami audytorów energetycznych. Zastosowanie tych norm nie jest obowiązkowe, jednak dla przedsiębiorców, którzy na co dzień nie zajmują się efektywności energetyczną stanowią ważną wskazówkę do podjęcia skutecznych rozwiązań.
Wsparciem do dalszych kroków pozwalających na wykorzystanie wyników audytu energetycznego jest wdrożenie wymagań ISO 50001. Podkreślić należy, że podstawowym celem w tym przypadku nie jest uzyskanie certyfikatu. Norma została opracowana tak, aby wspierać firmy w systematycznej poprawie wyników energetycznych, czyli tych które związane są z wykorzystaniem energii. Jeśli w sposób logiczny i uwzględniający specyfikę firmy zastosowane zostaną zawarte w niej wymagania, systematycznie wprowadzane będą zasady efektywnego korzystania z energii i poprawa świadomości w tym zakresie. Powiązanie z cyklicznym podejściem opartym na ciągłym doskonaleniu zapewnia stałe eliminowanie błędów i nieefektywnych działań oraz wyciąganie wniosków z już zakończonych projektów. Ponadto wszelkie zalecenia zawarte np. w audycie energetycznym są rozpatrywane z uwzględnieniem niezbędnych zmian organizacyjnych oraz kompetencyjnych. W efekcie w inwestycje i modernizacje są włączone wszystkie obszary firmy, które będą z planowanych zmian korzystać lub muszą do nich dostosować swoje działania.
System zarządzania energią wiąże się również z koniecznością wypracowania zasad zarządzania danymi dotyczącymi korzystania z energii. Aby było to możliwe wprowadzane są wskaźniki energetyczne na różnych poziomach zarządzania. W odniesieniu do poszczególnych maszyn oraz linii produkcyjnych przydatne będą wskaźniki dotyczące zużycia energii odniesione do efektów pracy urządzenia. Pozwolą one m.in. na optymalne dobranie parametrów pracy, uwzględniające efektywne wykorzystanie energii. Do oceny poszczególnych procesów konieczne jest wypracowanie wskaźników, które będą uwzględniały nie tylko parametry techniczne, ale również wpływ rozwiązań organizacyjnych na efektywność energetyczną. Natomiast do oceny wyników strategicznych dla firmy należy wypracować takie wskaźniki, które będą uwzględniały powiązania pomiędzy wartościami technicznymi, zużyciem mediów energetycznych a wynikiem finansowym firmy. Przydatnym przewodnikiem podczas planowania sposobów na wykorzystanie dostępnych danych dotyczących energii jest norma ISO 50006 Energy management systems – Measuring Energy performance using energy baselines and Energy perfirmance indicators.
Strat energii możemy uniknąć na wiele sposobów. Trudno wymienić wszystkie możliwe, zwłaszcza, ze będą one specyficzne dla każdej firmy. warto jednak zwrócić uwagę na samo podejście do zagadnienia w firmie. Doświadczenia związane z wprowadzaniem zmian organizacyjnych, poprawa świadomości pracowników oraz świadomej współpracy z dostawcami energii i serwisantami sieci i urządzeń pokazują, że poprzez działania nie wymagające inwestycji można zaoszczędzić do 15 % energii. Wymaga to jednak przygotowania dobrych planów działań w zakresie:
Efektywność energetyczna w firmie jest wyzwaniem, warto je jednak podjąć, aby systematycznie optymalizować koszty. Jednak skuteczność działań w tym zakresie, nawet jeśli jest wsparta pracą ekspertów z zakresu efektywności energetycznej, wymaga zaangażowania pracowników firmy.
Artykuł ukazał się w czerwcowym numerze magazynu Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach - „Business Hub - Wolny Rynek”.
